Quy định biện pháp điều tra đặc biệt: Còn tranh cãi

Ngày 5-5, liên ngành Tư pháp – Công an – VKSND Tối cao – TAND Tối cao và một số cơ quan liên quan đã họp cho ý kiến về việc quy định biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt trong dự thảo BLTTHS (sửa đổi).

Hai phương án xin ý kiến

Trước đó, giữa tháng 4 VKSND Tối cao (cơ quan soạn thảo BLTTHS sửa đổi) đã có văn bản đề nghị Văn phòng Chính phủ báo cáo Thủ tướng xem xét, quyết định việc tập thể Chính phủ cho ý kiến hoặc ủy quyền cho bộ chức năng cho ý kiến bằng văn bản về việc này.

Theo văn bản trên, ban soạn thảo đề xuất hai phương án: Phương án thứ nhất quy định cụ thể các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt trong dự thảo BLTTHS (sửa đổi) gồm: Theo dõi bí mật; ghi âm, ghi hình bí mật; nghe điện thoại bí mật; thu thập bí mật dữ liệu điện tử và sử dụng trinh sát hoặc cộng tác viên bí mật.

Phương án thứ hai là chỉ quy định trong dự thảo căn cứ, thẩm quyền, thời hạn áp dụng các biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt và việc công nhận là chứng cứ đối với các kết quả có được do việc áp dụng các biện pháp này. Tên gọi cụ thể của các biện pháp và thủ tục tiến hành do Chính phủ quy định chi tiết.

Chỉ Bộ Công an phản đối

Phó Viện trưởng Viện Khoa học kiểm sát VKSND Tối cao Nguyễn Thị Thủy cho hay Ban soạn thảo BLTTHS (sửa đổi) đã xin ý kiến 10 bộ, ngành hữu quan. Kết quả là 9/10 bộ, ngành ủng hộ việc quy định biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt trong BLTTHS, chỉ riêng Bộ Công an phản đối. Theo bà Thủy, việc quy định những biện pháp này trong BLTTHS (sửa đổi) không chỉ để bảo vệ quyền con người, quyền công dân mà còn để bảo vệ chính các cơ quan tố tụng và người tiến hành tố tụng.

Tuy nhiên, ông Trần Thế Quân (Phó Cục trưởng Cục Pháp chế và cải cách hành chính-tư pháp, Bộ Công an) khẳng định Bộ Công an vẫn bảo lưu quan điểm không quy định vấn đề này vào BLTTHS (sửa đổi). Theo ông Quân, các biện pháp điều tra đặc biệt đã được quy định tại Luật Phòng chống ma túy, Luật Phòng chống khủng bố, Luật An ninh quốc gia… Để đối phó với tội phạm xâm phạm an ninh quốc gia, các cơ quan chức năng thuộc Bộ Công an phải sử dụng rất nhiều biện pháp, trong đó có những biện pháp tuyệt mật, tối mật. “Nếu quy định vài ba biện pháp trong này cũng không đủ, trong điều kiện hiện nay không thể đấu tranh với tội phạm được” – ông Quân nhấn mạnh.

Cần quy định rõ và chi tiết hơn

Việc dự thảo BLTTHS (sửa đổi) quy định năm biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt có thể được áp dụng khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, kiến nghị khởi tố vụ án, điều tra, truy tố đã khiến nhiều người cho rằng có sự lẫn lộn giữa điều tra tố tụng và tiền tố tụng.

“Điều tra tố tụng chỉ ở giai đoạn điều tra, không thể ở giai đoạn tiền tố tụng được. Nhiều nội dung quy định ở dự thảo là tiền tố tụng nhưng không được bổ sung tại điều luật quy định về chứng cứ thì làm sao coi là chứng cứ? Nếu vậy có phục vụ công tác điều tra, truy tố, xét xử hay không?” – nguyên Thứ trưởng Bộ Tư pháp Phạm Quý Tỵ thắc mắc.

Bà Nguyễn Thị Thủy lý giải: Một trong những điểm đáng chú ý của lần sửa đổi BLTTHS này là làm rõ tố tụng bắt đầu khởi động từ khi có tin báo tố giác tội phạm và có bốn tháng để quyết định có khởi tố hay không khởi tố vụ án. “Giai đoạn này là tố tụng hình sự chứ không gọi là tiền tố tụng nữa” – bà Thủy nói.

Một số ý kiến khác băn khoăn quy định về các trường hợp áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt như dự thảo quá rộng, có thể bị lạm dụng. Rồi xử lý hậu quả ra sao, có việc bồi thường thiệt hại hay không? Hay thời hạn áp dụng biện pháp điều tra tố tụng đặc biệt không quá hai tháng liệu có khả thi? Những thông tin, tài liệu thu thập được gửi cho viện trưởng VKS làm gì, để báo cáo hay để đưa vào hồ sơ?